Darende sivastan ne zaman ayrıldı ?

Bir Tarihçinin Düşüncesinden: “Darende, Sivas’tan Ne Zaman Ayrıldı?”

Her köşe başında topraklarda sürüklenen sınırlar vardır; her sınır çizgisi bir zamanlar insanlara ait kentleri, kimlikleri, yönelimleri ayırmıştır. Geçmişi didiklerken ben de sık sık “Nereden nereye savruldu?” sorusunu sorar olurum. Darende’nin Sivas’la bağını koparışı sadece bir idari değişim değildir; aynı zamanda toplumsal kimliklerin, ilişkilerin ve hafızanın yeniden düzenlenmesidir.

Tarihsel Süreç ve İdari Dönüşümler

Darende, Osmanlı döneminde uzun süre Sivas vilayetinin merkez sancaklarından biri olarak yönetilmiştir. Osmanlı’nın imparatorluk yapısında sancaklar, vilayetlere bağlı alt birimlerdi ve bu sistem coğrafi, stratejik ve nüfussal kriterlerle şekillenirdi. Darende, Sivas ile tarihsel, kültürel ve coğrafi bağları güçlü bir ilçe konumundaydı.

Ancak Cumhuriyet’in kuruluş sürecinde, 1933 yılında TBMM’de kabul edilen bir kanunla Sivas vilayetine bağlı Darende kazasının Sivas’tan ayrılarak Malatya vilayetine bağlanmasına karar verildi. [1] Bu kanunun Resmî Gazete’de ilanı ve yürürlüğe girişi 1 Haziran 1934 olarak kabul edildi. [1] Böylece Darende, 1934’ten itibaren resmi olarak Malatya il sınırlarına dâhil edilmiş oldu.

Bu kırılma, salt bir sınır değişikliği değildir; Darende’nin hem coğrafi merkezi kimliği hem de bölgesel ilişkileri bakımından yeni bir yönelim kazanması anlamına gelir.

Kırılma Noktası: 1934 ve Kimlik Dönüşümü

1934’teki bu idari değişim, Darende için bir “kimlik kırılması”dır. İnsanların gündelik hayatlarında, bürokraside, eğitimde, şehir ve kasaba ilişkilerinde yeni bir merkezle bağ kurma zorunluluğu doğdu.

Önceleri Sivas’la yollar, bağlantılar, pazar ilişkileri, sosyal ağlar, akrabalık ilişkileri güçlüyken; sınır değişikliğiyle Darende’nin ekonomik, idari ve kültürel yönelimi Malatya eksenli hâle geldi. Bu süreç kolay geçmedi. Bazı kesimler için “Sivaslı kimlik” duygusundan kopma sancılı oldu; “Hâlâ Sivas’a aitim” diyenlerin sesi yükseldi. [2] Bazı yazılı kaynaklarda, Darendelilerin “Malatyalı olamama” duygusu taşıdığına dair ifadeler yer alır. [2]

Bu kırılma, toplumsal dönüşümlerin sadece idari sınırlarla değil, insan psikolojisiyle, aidiyetle, hafızayla da örüldüğünü gösterir.

Toplumsal Dönüşümler ve Kimlik Çatışmaları

Bu sınır değişikliği, Darende’deki toplumsal yapı üzerinde çeşitli dalgalara yol açtı:

– Ekonomik yönelim değişikliği: Ticaret yolları, pazar ilişkileri, üretici-kamu bağlantıları Malatya eksenli sistemlere doğru kaydı.

– Kültürel adaptasyon baskısı: Eğitim müfredatları, idari yazışmalar, vilayet merkezinden gelen kültürel politikalar Darende’yi Malatya ile daha fazla özdeşleştirilmeye yöneltti.

– Aidiyet psikolojisi: İnsanlar, “nereli?” sorusuna cevap verirken gönülleriyle bazen sınırları red eder; kimisi hâlâ “Sivaslıyım” der, kimisi “Malatyalıyım”ı benimser.

Bu süreç, daha geniş bir bağlamda, Cumhuriyet döneminde yapılan vilayet düzenlemelerinin bölge halkı üzerindeki etkilerini gösterir. Halk, sadece sınır hattının ötesine geçmemiş; kimliklerin, aidiyetin, kültürün sınırlarında da yeniden konumlanmak zorunda kalmıştır.

Geçmişle Bugünün Paralellikleri

Bugün, Darende’nin coğrafi olarak Malatya’ya bağlı olması tartışılmaz bir gerçek. Ama toplumsal hafıza, sınırların ötesine geçer; hâlâ Sivas’la kurulan kültürel, sosyal bağlar hissedilir. Komşuluk, akrabalık, ekonomik iş birlikleri eski rotalarını tamamen terk etmez.

Günümüzde bazı ilgi grupları “Darende yeniden Sivas’a bağlansın” taleplerini dile getirir. [2] Bu talep yalnızca siyasi bir dönüş değil, aidiyet ve duygusal bağların yeniden kurgulanma isteğidir.

Benzer şekilde, başka ilçeler de sınır değişiminden etkilenmiş, “eskiden başka ile bağlıydık” diyenler her zaman olmuştur. Bu olgular bize gösterir ki, geçmişin sınır çizimleri yalnızca haritalarda kalmaz; zihinsel haritalarda da iz bırakır.

Son Söz: Sınır Bir Kesimdir, Kimlik Bir Yolculuk

Darende’nin Sivas’tan ayrılış tarihi olarak 1 Haziran 1934 yöneltildiği kanunla resmiyet kazanır. [1] Ama bu tarih, insanların içinde yaşadığı keskin bir dönemeçtir: sınırlar yeniden çizilirken kimlikler, aidiyetler ve toplumsal bağlar yeniden örgülendi.

Geçmişten bugüne bakarken, Darende’nin sınırlarının ötesinde kalan duygusal ve kültürel bağları düşünün. Siz hangi sınırlar içinde doğdunuz ama gönlünüz başka diyarlarda mı kaldı? Yer değiştirmeler sadece coğrafi değildir; zihinlerin, kalplerin sınırlarında da büyük yer değişimleri meydana gelir.

#DarendeTarih #SınırTarihi #Kimlik #Aidiyet #SivasMalatya

—

Sources:

[1]: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLARKARARLAR/kanuntbmmc013/kanuntbmmc013/kanuntbmmc01302347.pdf?utmsource=chatgpt.com “âl — Sivas vilâyetine bağlı Darende kazasının bu vilâyetten ayrılar tya …”

[2]: https://www.sivasmemleket.com.tr/sivas-darendesini-istiyor?utm_source=chatgpt.com “Sivas, “Darende”sini istiyor – Sivas Haber”