Kur’an’da “ışınlanma” kavramı var mı?
Kur’an‑ı Kerim’de bilinen anlamıyla modern “ışınlanma” (bir nesnenin ya da kişinin fiziksel mesafe kat etmeden aniden başka bir yerde belirmesi) terimi yer almamaktadır. Yine de bazı ayetler ve İslâmî gelenekteki yorumlar, olağanüstü taşınma veya süratli hareket gibi olgulara işaret edecek şekilde değerlendirilmiştir. Aşağıda bu konunun tarihsel arka planı ve günümüzdeki akademik tartışmalarıyla birlikte bir değerlendirmesini sunuyorum.
Tarihsel Arka Plan
Kur’an’da iki önemli olay, mesafe ve yön değiştirmenin olağan sınırlarını aşma şeklinde yorumlanan “gece yolculuğu” (İsrâ ve Mi’râc) ve efsanevi bir objenin süratle taşınması anlatımıdır. Örneğin, Âl İmrân suresi (3:40) ve Naml suresi (27:40) gibi ayetlerde, Süleyman Peygamber’in veziri tarafından, “kitaptan ilmi olan kişi”nin “siz bakışınızı çevirmeden” süresiyle başka bir yerden fidye tahtını getirme vaadine değinildiği şeklinde anlatılır. Bu ayet üzerinden bazı yorumcular, klasik geleneğin “ṭayy al‑‑arḍ” (yerin katlanması, hızla taşınma) kavramıyla ilişkilendirmiştir. [1] Ayrıca Kur’an’ın 17:1. ayeti, “İbrâhîm’e ait kutsal mabetten, Cenâb‑ı Hakk’ın işareti olarak…” diye başlar — bu ayet “bir gece — mesafelerin ötesine” şeklinde yorumlanmış ve klasik literatürde Peygamber’in gece yolculuğu olarak kabul edilmiştir. [2]
Ancak bu anlatımlar, modern anlamıyla bilim‑kurgu terimi olan “ışınlanma”dan ziyade, olağanüstü müdahale içeren mucize‑kırıtımsal hadiseler çerçevesinde değerlendirilmiş; yani normal fizik yasalarının ötesinde bir durum olarak algılanmıştır.
Günümüzdeki Akademik Tartışmalar
Akademik düzeyde söz konusu “ışınlanma” benzeri iddialar, üç ana başlık altında ele alınmaktadır: birincisi ayetlerin literal yorumu, ikincisi mecazi/metaforik yorumu, üçüncüsü mistik/sufi yorumlar. Bilim‑teoloji kesişiminde ise şu sorular öne çıkmaktadır: Kur’an’da bahsedilen olaylar gerçekten fiziksel bir “ışınlanma”yı mı işaret ediyor? Yoksa bu anlatımlar daha çok sembolik ve îman‑temelli bir anlatım mı? Örneğin bir makalede “… bu ayetler, sufiler arasında meşhur býr yetenek olan ‘ṭayy al‑arḍ’ yani yerin katlanması şeklinde yorumlanmıştır” denmektedir. [3]
Bazı çağdaş yorumlarda, 27:40 ayetindeki “sizin bakışınız dönmeden” ifadesi, modern teknolojik anlamda teleportasyona benzetilmiştir. Ancak bu benzetme geleneksel İslâmî yorumlardan ziyade popüler bilim‑yorum araştırmalarına dayanmaktadır. [4] Ayrıca, İsrâ ve Mi’râc hadisesinin fiziksel mi yoksa ruhani mi olduğu konusu da teolojik tartışma yaratmaktadır: bazıları Peygamber’in bedeniyle hareket ettiğini savunurken, diğerleri deneyimin ruhani/kabûlî olduğunu öne sürer. [5]
“Işınlanma” Kavramının Kur’an Yorumu Açısından Değerlendirilmesi
Kur’an’daki ifadeler incelendiğinde şu üç husus görülmektedir:
– Ayetlerde doğrudan “ışınlanma” kelimesi ya da terimi yoktur.
– Anlatılan olaylar çoğu kez mucize‑anlamında olup, normal fizik kurallarını aşan müdahaleler olarak sunulmuştur.
– Bazı yorumlar bu mucizeleri mecazi olarak, ilahi kudretin göstergesi biçiminde ele alırken; bazı gelenekler mistik bir “yerin katlanması” şeklinde yorumlamıştır.
Dolayısıyla Kur’an’ın herhangi bir yerinde “normal insanın bugün hayal ettiği anlamda ışınlanma yapabileceği” ifadesi açık‑seçik yer almamaktadır. Ancak Kur’an’da mucize olarak gerçekleşmiş, yön ve mesafe bakımından olağan sınırları aşan olaylar anlatılmıştır. Bu durum, “ışınlanma var mı?” sorusuna “mucize bağlamında değil; ancak olağanüstü hareketleri anlatan bir anlatımla karşılaşmaktayız” şeklinde bir yanıt verir.
Okurlara Düşündürücü Sorular
– Kur’an’da anlatılan mucizeler, biz modern okuyucular için ne ölçüde teknolojik terimlerle (örneğin ışınlanma) karşılanabilir?
– Ayetlerde mecazi anlatım mı hâkim yoksa fiziksel gerçeklik mi? Kur’an’ı yorumlarken bu ikilem nasıl ele alınmalı?
– İman ile akıl, mucize ile bilim arasında nasıl bir denge kurabiliriz? Kur’an’daki hareket‑ötesi anlatımlar bugünün bilim diliyle nasıl ilişkilendirilebilir?
Sonuç olarak, Kur’an’da geleneksel anlamıyla “ışınlanma” anlatımı bulunmasa da, mesafe ve yön sınırlarını aşan anlatımlar mevcuttur. Bu durum, iman, mucize ve akıl arasındaki üçlü ipte yürümeyi gerektirir.
—
Sources:
[1]: “Tay al-Ard”
[2]: “Al-Isra and Al-Mi’raj: Definitions and Foundations – IslamOnline”
[3]: “Analysis of the nature and types of Teleportation in the Quran …”
[4]: “Teleportasi Melipat Bumi, Dulu Diangap Mustahil Justru Dibenarkan …”
[5]: “Tafsir Surah Al-Isra – 2 – Quran.com”